W największym archipelagu świata – Indonezji, wciąż można znaleźć rajskie wyspy niezniszczone przez masową turystykę. Takim miejscem są Wyspy Togian na Celebes, kryjące się w Zatoce Tomini. Park Narodowy Wysp Togian to jedno z najlepszych miejsc do nurkowania w Indonezji. Pod wodą pełna gama kolorów oraz wiele rzadkich i zagrożonych gatunków. Ale przede wszystkim Togiany to raj, gdzie totalnie uciekłam od internetu, samochodów, hałasu i rozleniwiłam się w hamaku w towarzystwie kokosa.

Przez kilkanaście dni miałam okazję przebywać na Togianach i odwiedzić kilka wysp, wioskę Bajo, czyli Morskich Cyganów, odpocząć na najlepszych plażach Celebes oraz zobaczyć niezwykle bogate życie podwodne. Przewodnik po Wyspach Togian to przede wszystkim kilka praktycznych informacji o tym co robić i co zobaczyć na Wyspach Togian, jak się tam dostać i przemieszczać. Ponadto jako zwolenniczka odpowiedzialnej turystyki przygotowałam kilka wskazówek na to jak każdy może wspomóc ochronę środowiska w Parku Narodowym Wysp Togian.

Co zobaczyć na Wyspach Togian?

Przewodnik po Wyspach Togian w zasadzie powinien składać się z jednego słowa: relaks. Jeśli zapytacie mnie co robić na Wyspach Togian, odpowiedź brzmi, że najlepiej nie robić NIC. To idealne miejsce na odpoczynek od cywilizacji i błogie lenistwo. Pogoda przez większość roku idealna, cisza, plaża tylko dla ciebie i palmy. Karmią cię trzy razy dziennie i absolutnie o nic nie musisz się martwic. No może oprócz spalenia się słońcem na skwarkę. Nie mniej jednak dla osób aktywnych i ciekawych poznania wysp, przygotowałam kilka pomysłów co można zobaczyć na Wyspach Togian.

1. Jezioro meduz na Togianach

Istnieje tylko kilka takich miejsc na ziemi, gdzie można pływać w jeziorze meduz, które straciły zdolność parzenia. Taką okazję miałam podczas tej samej wyprawy, kiedy to przemierzałam wschodni Kalimantan i zahaczyłam o inne rajskie wyspy Indonezji – Darawan. W obu przypadkach przez procesy geologiczne fragment morza został odcięty tak, że zwierzęta utknęły. Nie wszystkie morskie stworzenia potrafiły przetrwać zmiany zasolenia wody, ale meduzom bardzo się to spodobało. Jako, że straciły wrogów i nie musiały się przed żadnym stworzeniem bronić, przez generacje utraciły też zdolność parzenia. Jezioro meduz to półsłona woda, w której posuwistymi ruchami przemieszczają się te dziwne stwory. Wrażenia bezcenne.

Jezioro meduz na Wyspach Togian to miejsce, gdzie prawdopodobnie będziesz zupełnie sam. Żeby się tam dostać, trzeba wynająć łódź. Tuż obok jest przepiękna odludna plaża Karina Beach, gdzie warto się zatrzymać podczas tej wycieczki.

2. Nurkowanie na Togianach

Na Wyspach Togian znajduje się kilka ośrodków nurkowych, gdzie możesz pływać z instruktorem czy też zrobić kurs nurkowania PADI. Jedno nurkowanie to koszt około 120 zł., a cały kurs w przybliżeniu 1000 zł. Togiany słyną z bardzo bogatego świata podwodnego, więc na pewno warto. Dookoła wysp jest mnóstwo miejsc do nurkowania oraz 6 riffów oznaczonych numerami.

3. Snorkeling

Rafa koralowa na Wyspach Togian jest niekiedy 100 m. od hotelu, więc można wyskoczyć z maską kiedy tylko się chce i pooglądać kolorowe rybki. Oprócz tego możecie się wybrać na wycieczki łodzią by popływać na riffach. Ja pływałam na California reef nr 1 i muszę przyznać, że korale były marne. Niestety Togiany zmagały się z agresywnymi metodami połowu ryb poprzez użycie dynamitu. Przez to wiele raf zostało kompletnie zniszczonych. A to głównie za sprawą Morskich Nomadów…

4. Morscy Cyganie (Bajo)

Wyspy Togian zamieszkuje fascynująca grupa etniczna, czyli Morscy Cyganie, zwani też Morskimi Nomadami czy też w języku lokalnym Bajo, Baju, a w Malezji Bajau. Dawno temu ludność z południowych wysp Filipin uciekła od konfliktów wewnętrznych w poszukiwaniu lepszego świata. Pierwszy raz spotkałam Morskich Cyganów w Malezji, na wyspach w pobliżu Semporny w Sabah. Tam, jak i na wielu innych wyspach, Morscy Nomadowie nie zostali dobrze przyjęci. Ludzie ci przyzwyczaili się do mieszkania na łodziach i to na morzu spędzali większość swojego życia. Potrafią wytrzymać pod wodą bez żadnego sprzętu dłużej, niż jacykolwiek inni ludzie. Również ich oczy przystosowały się do widzenia pod wodą i ludzie Bajo widzą lepiej niż przeciętny człowiek. Ich dieta składała się głównie z ryb i owoców morza, ale chętnie wymieniali z lokalnymi na ryż czy warzywa. Morscy Cyganie są bardzo zdolnymi rybakami. Sprzedają drogie owoce morza takie jak homary czy kraby.

Morscy Cyganie na Wyspach Togian zdążyli się już zaaklimatyzować. Nie mieszkają już na łodziach, ale w wioskach z prądem i meczetem, a ich dzieci chodzą do lokalnej szkoły. Morscy Nomadowie zamieszkują wiele wysp, które możesz odwiedzić jeśli chcesz nieco poznać ich kulturę. Najsłynniejsza wioska ludzi Baju na Togianach to Wyspa Papan. Malutka i urocza wysepka z domami na wodzie oraz wzgórzem, z którego widać wiele odcieni turkusu okolicznych wód. Wioska Papan jest połączona z Wyspą Malenge prawie kilometrowym drewnianym mostem, tak aby dzieci mogły chodzić do lokalnej szkoły. Inna wioska ludzi Baju znajduje się na Wyspie Tapuan, którą możecie odwiedzić jeśli będziecie w zachodniej części Togianów.Wyspa Papan

5. Najlepsze plaże Celebes

Na Wyspach Togian nie ma zatłoczonych plaż i zazwyczaj masz skrawek raju tylko dla siebie. Hotele na Togianach zajmują coraz więcej plaży, ale bez problemu można wciąż znaleźć odludne miejsca. Przygotuj się na najlepsze plaże Celebes i jedne z najpiękniejszych jakie widziałam w Indonezji.

6. Noc na bezludnej wyspie

Poczuj się jak Robinson Cruzoe i zostań na noc zupełnie sam/sama na bezludnej wyspie. Archipelag składa się aż z 56 wysepek i większość jest niezamieszkana. Aby spędzić noc na bezludnej wyspie, wystarczy, że zapytasz lokalnych i poprosisz o transport i odbiór następnego dnia. Resztę przygody projektujesz sam.

Dodam, że na Wyspach Togian świetnie widać w nocy fluorescencyjne planktony. Najlepiej widoczne są w miejscach z dala od świateł. Taka noc na bezludnej wyspie to może być niezapomniane przeżycie.

7. Trekking

Dla osób bardziej aktywnych, znajdzie się też mała wspinaczka po górach czy też trekking w dżungli. Większość hoteli na Togianach jest na wyizolowanej plaży skąd nie ma dokąd iść. Jednak niekiedy zdarzają się ścieżki z dżungli do najbliższej wioski, jak na Wyspie Bomba, czy też do najbliższych hoteli, jak na Wyspie Malenge. Tylko Wyspa Una Una ma trekking z prawdziwego zdarzenia na śpiący wulkan. Wprawdzie niewielki, bo nieco ponad 500 m. wysokości, ale widoki przepiękne. Trekking na Wulkan Una Una zajmuje około 2 godzin. Innym miejscem na Togianach, gdzie można się wybrać na przechadzkę jest Wodospad w Wakai. Jeśli będziecie mieć wolne popołudnie w Wakai i ochotę na przyjemny trekking, zapytajcie lokalnych mieszkańców o drogę do wodospadów.

Park Narodowy Wysp Togian

Niestety agresywne rybołówstwo czyli z użyciem trucizny bądź dynamitu, zniszczyło wiele riffów. To niestety głównie zasługa Morskich Cyganów, którzy nie mając edukacji o konsekwencjach takich działań mieli w głowie tylko to jak zarobić. Chińczycy płacili krocie za morskie ogórki czy płetwy rekinów i przecież trzeba było wykarmić gromadkę dzieci. Dokładnie z tym samym problemem borykały się rafy w pobliżu Semporny w Malezji, gdzie również zamieszkują Morscy Nomadzi.

Czy nadal stosuje się agresywne metody połowów na Wyspach Togian? Podobno nie. Ludzie Bajo mają teraz więcej pieniędzy z turystyki i edukację o negatywnych skutkach takich metod. Lokalni są uświadamiani, że jeśli zniszczą życie podwodne, turyści przestaną tu przyjeżdżać i skończy się dopływ pieniędzy. Park Narodowy Wysp Togian stara się odbudować zniszczone rafy przez transplantację korali. Jednak jest to proces, który zajmie całe dekady.

Odpowiedzialna turystyka na Wyspach Togian – problem śmieci

Teraz coś dla tych, którzy jak ja mają na względzie świadome podróżowanie. Otóż Wyspy Togian nie posiadają absolutnie żadnej gospodarki odpadami. W związku z tym to, co wyrzucone na lądzie zostaje spalone, a co wyrzucone na wodzie (promy, wioski na wodzie) ląduje w morzu. Najlepszym rozwiązaniem  jest po prostu no waste, czyli produkowanie jak najmniej odpadów, bądź zabranie ich z powrotem na ląd. Wprawdzie Celebes nie ma segregacji odpadów, ale przynajmniej jest większa szansa, że śmieci wylądują na wysypisku, a nie w morzu.

Niektóre hotele na Togianach dwoją się u troją w kreatywnych pomysłach jak mogą nadać śmieciom drugie życie. I chodzi nie tylko o ich własne odpady, ale też to co prądy morskie wyrzucają na plażę każdego dnia. A jest tego sporo, bo czasami podczas snorkelingu nic nie widziałam, bo co chwila jakiś plastik zaczepiał mi się o maskę. Z powodu morskich śmieci ginie wiele zwierząt, które albo zostają zaplątane w odpady, albo połykają je i nie mogą przetrawić. Sytuacja jest naprawdę alarmująca.

Na Wyspie Katupat powstała organizacja non-profit Everto, która stara się obudzić świadomość wśród wszystkich mieszkańców wysp jak ważne jest dla nich morze, które daje pożywienie i pracę. Przekonuje do zbierania odpadów, które wyrzucają fale oraz tworzenia z nich biżuterii, którą potem sprzedają turystom. Takie pamiątki możecie zakupić już w wielu hotelach na Togianach.

Wskazówki dla ekoturysty na Wyspach Togian

1. Odpowiedzialny snorkeling

Ostrożnie pływajcie z płetwami tak, żeby nie uszkodzić koralowców. W jeziorze meduz korzystanie z płetw jest surowo zabronione, bowiem meduzy poruszają się bardzo powoli i łatwo je kopnąć.

2. Organiczny krem do opalania

To bardzo ważne by mieć świadomość, że chemia w produktach truje nie tylko nas, ale też życie dookoła. Krem do opalania może zawierać substancje, które szkodzą morskim zwierzętom. Szczególnie wrażliwe są meduzy, dlatego polecam zaopatrzyć się w organiczny krem do opalania.

P.S. Ja w podróży używam olejku kokosowego, który działa jak słaby krem z filtrem. Organiczny olejek kokosowy można kupić na rajskich wyspach Indonezji, ja kupiłam na Togianach. Warto popytać. Na plażę jednak i generalnie na większą dyspozycję na słońce lub bardzo jasną cerę, olejek kokosowy będzie za słaby, zdecydowanie potrzeba mocniejszego filtra.

3. Organiczne kosmetyki

W dzisiejszych czasach wybór produktów organicznych jest tak duży, a ceny stają się coraz bardziej przystępne, że już na prawdę nie trzeba się truć chemią. Miejcie na uwadze, że na wyspach nie ma kanalizacji i chemia waszego szamponu czy żelu pod prysznic wyląduje w ziemi albo w morzu. Odpowiedzialnym podróżnikom polecam naturalne kosmetyki i olejki.

4. Promy na Wyspach Togian

Wyspy, gdzie zlokalizowane są hotele na Togianach nie mają dróg czy samochodów. Wobec tego cały transport i dostawa odbywa się za pomocą łodzi, najczęściej starych. Pozwalając sobie na luksus wynajęcia łodzi tylko dla siebie dorzucamy niepotrzebne zanieczyszczenia. Sprawdźcie daty i godziny promów na Wyspach Togian i zaplanujcie przemieszczanie się tak, żeby korzystać z publicznych łodzi. Jeśli chodzi o wycieczki snorkelingowe to jest dużo taniej i bardziej ekologicznie dołączyć do innych osób na łodzi, zamiast brać prywatny czarter.

5. Wspieraj lokalną ekonomię

Kup sobie kokosa, pamiątki z organizacji Everto i wspieraj lokalnych. Mi udało się też znaleźć tłoczony na zimno olej kokosowy na Wyspie Walea. Kup lokalny miód by wspomóc pszczelarzy i ocalić pszczoły od wyginięcia.

Jak dotrzeć na Wyspy Togian?

Niestety nie jest łatwo dotrzeć na Wyspy Togian i to jeden z głównych powodów dla których nie są jeszcze zatłoczone. Połączenia lotnicze na Celebes są generalnie drogie. Dużo taniej i ekologiczniej wychodzą promy. Najbliższe lotniska przy Wyspach Togian są w miastach Ampana, Gorontalo, Luwuk i Poso, jednak są to rzadkie i kosztowne loty. Na Wyspy Togian dostać się można tylko drogą morską.  Porty skąd wypływają promy są w Ampana od południa i Gorontalo od północy. Po Sulawesi podróżowałam autobusami, których jest wiele, ale trzeba się liczyć z wieloma godzinami drogi. Niektórzy turyści wybierają dzielone przejazdy taksówkami, które są szybsze.

Podróżowanie po Togianach

Kajakiem na Plażę Barracuda

Po Wyspach Togian porusza się kilkanaście promów. Przed przyjazdem wiele się namęczyłam, żeby znaleźć aktualne informacje o datach i godzinach odpływu. Niestety nie mogą wam dać rozpiski jak kursują promy na Togianach, bo to się ciągle zmienia. Raz jedna łódka odpoczywa, raz inna jest zepsuta itd. W związku z tym polecam kontaktować się bezpośrednio z hotelami na Togianach, bo tylko oni są w stanie zapewnić aktualny rozkład promów. Komunikacja była powolna, bo na Togianach nie ma internetu, a hotele korzystają z drogiego połączenia satelitarnego. Jednak to jedyna droga, żeby mieć pewność, które promy i jak kursują.

Pamiętajcie, że transport na Togianach odbywa się tylko drogą morską. Wobec tego jeśli dopłyniecie do portu np. na popularnej wyspie Malenge, to musicie wziąć kolejną łódkę, żeby dopłynąć do wybranego hotelu. Wprawdzie jest droga przez las, ale to jest daleko. Większość hoteli na Togianach zapewnia darmowy transport z portu na danej wyspie, jeśli uprzednio dasz im znać którym promem i kiedy przypływasz. Wtedy będą na ciebie czekać w porcie. Jeśli nic nie zarezerwowaliście i płyniecie na własną rękę, będziecie musieli wynająć łódź. Togiany niestety są drogie, jeśli porównać z innymi częściami Indonezji. Wynika to głównie z izolacji wysp. Łódki zużywają sporo paliwa, a nie ma przecież stacji benzynowej. Każdy hotel na Togianach ma generator prądu, który też jest na paliwo. Dostawy jedzenia a nawet bieżącej wody są kosztowne dla samych hoteli. A i jeszcze jedno: zabierzcie dużo gotówki, bo na wyspach nie ma żadnego bankomatu.

Hotele na Wyspach Togian

Nie ważne którą wyspę wybierzecie i tak będzie pięknie. To, na którą się zdecydujecie powinno zależeć od tego, co chcecie robić na Wyspach Togian oraz ile macie czasu. Sprawdźcie hotele na Wyspach Togian pod względem tego co was interesuje: dobra plaża, snorkeling, nurkowanie, wycieczka na jezioro meduz itd. Poniżej przedstawię hotele na Togianach, w których byłam oraz ich wady i zalety. Wszystkie były inne i dla innego typu podróżników.

Wszystkie hotele na Togianach są od strony zachodniej wysp, więc przygotujcie się na przepiękne zachody słońca każdego dnia. Co więcej na wyspach nie ma żadnych restauracji czy sklepów, więc hotele zapewniają posiłki 3 razy dziennie. Cena, którą płaci się za dobę hotelową to cena z wliczeniem noclegu, posiłków i najczęściej transportu z promu do hotelu. Ceny wahają się od 200-800 tysięcy rupiah za noc w zależności od poziomu luksusu. Tańsze pokoje, jak couch surfing czy air bnb, zdarzają się w największej wiosce wysp – Wakai. Jednak jest to mało atrakcyjne miejsce, traktowane jako stacja przesiadkowa.

P.S. Wakai to jedyne miejsce na całych Togianach, gdzie udało mi się złapać sygnał 4G.

Lia Beach Resort

Lia Beach to prawdziwa odludna plaża jak z książki o Robinsonie Crusoe. Idealne miejsce dla tych co chcą uciec od cywilizacji w spokojne idylliczne miejsce, oddać się romantycznym spacerom po plaży, jodze czy też medytacji. To mały biznes z zaledwie dwoma domkami dla gości, więc masz pustą plażę gwarantowaną. Domki są bez dwóch zdań cudowne; bardzo przestronne, luksusowe i zbudowane z naturalnych materiałów, głównie bambusa, no i ten prysznic pod gołym niebem. Nie widziałam innych na Togianach, które mogłyby tym dorównywać dizajnem, a to dlatego, że architekt pochodził z Bali. Plaża jest kompletnie odizolowana, nie można z niej pójść nigdzie oprócz punktu widokowego 5 minut od domków (który nota bene jest fantastyczny).

Jedzenie w Lia Beach jest wręcz obłędne. Po 2 miesiącach podróży po Kalimantan i Celebes w końcu mogłam porządnie zjeść. Kuchnia była mieszanką lokalnych produktów z europejskimi (głównie francuskimi) przepisami. Byłam pod wrażeniem dań jakie były przygotowane w tej malutkiej kuchence na plaży bez dostępu do sklepów i w prostych warunkach.

Kolejną wielką zaletą Lia Beach jest cudowna plaża i świetne warunki do snorkelingu. W każdej chwili mogłam wyjść i pooglądać życie podwodne. Z płatnych wycieczek, Lia Beach jest bardzo blisko riffu nr 6., więc możecie wynająć od nich łódź i się tam udać.

Co kompletnie mnie zachwyciło to (oprócz jedzenia) bardzo ekologiczne nastawienie w Lia Beach. Codziennie zbierali z plaży śmieci i suszyli na sznurku, aby potem dokładnie je posegregować. Szczątkami miękkiego plastiku wypełniali pufy do siedzenia, butelki służyły jako doniczki, a klapki i inne dziwne rzeczy używali jako elementy dekoracyjne. Ponadto mały sklepik z artykułami ekologicznymi jak bambusowe szczoteczki czy słomki oraz współpraca z organizacją Everto.

Jedyne wady Lia Beach dotyczą sporej odległości od portu w Ampanie czy Gorontalo. Aby dostać się na Wyspę Walea spędziłam calusieńki dzień w promie (nie wspominając już o tym, że wcześniej spędziłam 2 dni w autobusie, żeby dostać się do Ampany). W związku z tym ta odległa, utopijna plaża nie nadaje się dla tych co mają bardzo mało czasu, ani tych co chcą nurkować, bo w pobliżu Lia Beach nie ma żadnego ośrodka dla nurków. Ponadto jeśli chcecie coś zobaczyć na Wyspach Togian, spotkać Morskich Cyganów czy popływać w Jeziorze Meduz, wyprawa z Lia Beach będzie bardzo kosztowna, bo nie dość, że daleko to możliwy jest tylko prywatny charter. W związku z tym, jeśli interesują was atrakcje Togianów polecam zatrzymać się na innych wyspach.
Cena za noc to 500 tys. rupiah, a w sezonie letnim 600. Moja chata w Lia Beach

Poki Poki

W Poki Poki jest z kolei 9 domków, więc i gości dużo więcej. Niektóre domki to proste drewniane chatki z desek i wiadrem wody zamiast prysznica, a inne są bardziej luksusowe. Miejsce jest świetnie położone dla tych co mają mało czasu, bo znajduje się bardzo blisko portu w Ampanie. Dla wielbicieli spacerów w dżungli jest ścieżka do najbliższej wioski Bomba, a dla nurków ośrodek nurkowy w sąsiednim ośrodku. Ponadto można wypożyczyć za darmo kajak i popłynąć na zachód słońca na dryfujący nieopodal podest. Poki Poki oferuje sporo płatnych atrakcji, od lekcji gotowania, do wycieczek snorkelingowych, oglądanie ptaków czy jezioro meduz. Jednak wszystko wychodzi dość drogo. Niestety plaża jest tam kiepska, woda bardzo płytka, więc nie da się pływać, a dalej pełno wodorostów. Warunki do snorkelingu też nieciekawe, nie ma w pobliżu pięknej rafy koralowej. Ja wylegiwałam się w hamaku całymi dniami i czytałam książkę. Nic mi do szczęścia nie brakowało.
Ceny wahają się od 300-1000 tys. rupah za noc, w zależności od standardu, który się wybierze. Moja chatka w Poki Poki

Kadidiri Paradise

Kadidiri Paradise to jeden z największych ośrodków na Togianach, o ile nie największy. Mają 30 domków różnej klasy od luksusowych willi na wodzie po stare drewniane chaty z pajęczynami, szczurami i wiadrem w łazience. Mi się dostała taka pośrednia, ale walczyłam ze szczurem całymi nocami i przegryzł mi główną klapę w plecaku (no szlag mnie trafił). Nie podobało mi się w Kadidiri Paradise to, że to jest taka totalna masówka, więc i jakość jest kiepska. Domki blisko siebie, więc słyszałam wszystko co robi i mówi para w sąsiedniej chatce i jedzenie takie na odwal się. No i wiadomo, że jak masówka, to i masa śmieci, które są palone. Ale miejsce ma także zalety i to dość znaczące.

Po pierwsze Kadidiri jest bardzo blisko Jeziora Meduz i wycieczki łodzią, do których można dołączyć praktycznie każdego dnia, są stamtąd bardzo tanie z racji tego, że jest dużo gości. Wycieczki obejmują nie tylko jezioro meduz, ale też wioskę Morskich Nomadów, snorkeling i plażę. Za cały dzień island hopping czyli zwiedzania kilku wysp może wyjść 100 tys. rupiah, jeśli zbierze się kilka osób. Po drugie Kadidiri ma też ośrodek nurkowy, więc większość gości nurkuje. Po trzecie jest to idealne miejsce dla tych co lubią towarzystwo, bo masa klientów spotyka się codziennie wieczorem na drinka czy ognisko na plaży. W zasadzie to chyba jedyne miejsce na całych Togianach, gdzie jest bar i jakieś wieczorne życie towarzyskie.

Oprócz tego rafa koralowa obok ośrodka jest cudowna, więc codziennie wyskakiwałam z rurką na snorkeling. Widoki nieziemskie! Na zachód słońca można wypożyczyć darmowy kajak i popłynąć na Plażę Barrakuda. To odludna plaża (jakieś 15 min. wiosłowania), którą będziesz mieć tylko dla siebie, a obok jest ścieżka na klif skąd pięknie widać zachód słońca i okoliczne wysepki.
Ceny domków wahają się od 300-800 w zależności od standardu. Mój pokój w Kadidiri Paradise

Time Travel Bee

The Bee is a nature lover and tea addict. Loves the idea of slow life and responsible traveling, constantly trying to improve to bee more eco-friendly. Appreciates old cultures and traditions, loves to immerse with locals, listen to ethnic music as well as taste regional food and drinks. Her favorite spots while traveling are family houses and street markets.

Learn more about the author