Jeśli stoisz przed półką w sklepie zastanawiając się, który koniak kupić, ten artykuł jest dla ciebie! Pomogę odróżnić prawdziwy koniak od podróbki, wyjaśnię na co zwrócić uwagę na etykietach oraz jak rozpoznać wiek trunku. Powiem Wam jak prawidłowo pić koniak oraz odpowiem na pytanie jaki koniak jest najlepszy? Dla zainteresowanych pokrótce przestawię proces powstawania koniaku.

Beczki koniaku w Domu Koniaku. Francja.

Dlaczego koniak?

Dlaczego piszę o koniaku? Musicie wiedzieć, że nie jestem specjalistką od koniaku, ale spędziłam w Koniaku cały rok na wolontariacie. W związku z tym odwiedziłam wiele domów koniaku (maison de cognac) i zakosztowałam rozmaite trunki. Dla tych, którzy zmagają się z dylematem, który koniak kupić pragnę podzielić się zgromadzoną wiedzą.

Pytacie mnie: Czy Koniak to miejsce na mapie czy twierdzę, że przez rok mieszkałam w butelce? Koniak to miasto, od którego nazwy wzięła się nazwa trunku. Średniowieczne miasto Koniak leży w zachodniej Francji w regionie Charente. To wyjątkowe miejsce na świecie, gdzie od wieków utrzymywana jest tradycja produkcji ognistego napoju. Ta część Francji znana jest w produkcji winogron, które są praktycznie wszędzie na łagodnych wzgórzach. Region sąsiaduje z Bordeaux słynącym z produkcji wina.

Jako zwolenniczka odpowiedzialnego podróżowania oraz zrównoważonego rozwoju staram się wspierać lokalnych producentów, pszczelarzy oraz doceniać tradycje w regionach, które odwiedzam. Uwielbiam piwa regionalne oraz degustacje w winnicach. Niestety nie każdy ma po drodze do Francji, aby kupić dobry koniak, ale mam nadzieję, że przez ten artykuł zrozumiecie, że proponowane w naszym kraju opcje i ceny są zupełnie inne niż w ojczyźnie koniaku, no i moim zdaniem trochę smutne, bo rynek zdominowały ogromne koncerny. Kto wie, może uda mi się zainspirować Was do odwiedzenia Francji i domów, gdzie się go produkuje?

Pokój jednego z domów koniaku, który został nazwany rajem. To ostatnie litry z poszczególnych lat, najstarszy koniak z 1902. Niestety tych cennych litrów nie da się kupić, spożywane są tylko podczas rodzinnych uroczystości. Pragnę również zaznaczyć, że synowie są już zajęci.

Jak się robi koniak? Podstawy produkcji koniaku

Koniak powstaje z winogron. Tuż po zbiorze z winogron wyciskany jest sok, który podlega krótkiej fermentacji. Zgodnie z tradycją destylacja koniaku odbywa się w dwóch oddzielnych etapach z wykorzystaniem miedzianych zbiorników. Wynik pierwszego ogrzewania soku z winogron z 35% alkoholu jest nazywany de brouillis. Drugi etap to la bonne chauffe, w którym wypływa klarowny spirytus o średniej zawartości alkoholu 70%. Na tym etapie nie jest to jeszcze koniak, ale tzw. woda życia.

Tradycyjna destylacja koniaku.

Czemu koniak zawdzięcza swój kolor?

Zanim powiem, który koniak kupić, ciut więcej o procesie powstawania. Po procesie destylacji trunek ląduje w nowych dębowych beczkach, w których rozpocznie powolny proces dojrzewania. Dzięki porowatości drewna, koniak w kontakcie z powietrzem z zewnątrz wchłania substancje z drewna. Dzięki drewnu i procesie dojrzewania koniak osiąga swój specyficzny kolor i bukiet.

Po kilku miesiącach koniak przelewany jest do starszych beczek by kontynuować powolny proces starzenia się. Każdego roku przez utlenianie garbników z całej objętości trunku wyparowuje około 3% tzw eau de vie czyli wody życia. Francuzi mówią, że to działka dla aniołów (żeby im żal nie było). Z innych ciekawostek, ściany i dachy budynków w całym regionie koniakowym pokrywa czarny, brzydki grzyb. Tortula Compniacensis to porost charakterystyczny dla procesu dojrzewania koniaku.

Żeby w końcu zrobić koniak, z dojrzałej wody życia, potrzebny jest Mistrz Piwnicy. To specjalista, który zna się na rzeczy i wie, który trunek z którym zmieszać, by postał idealny koniak. W związku z tym koniak, który pijesz to zawsze mieszanka koniaków z różnych lat, pól itd. Mieszanka wód życia z różnymi bukietami i aromatami, zmieszana z wodą destylowaną, by zminimalizować zawartość alkoholu do 40 %, to produkt końcowy.

Na końcu, według nowej technologii koniak jest zamrażany do -5 stopni, w celu krystalizacji ewentualnych drobinek. Zapobiega to powstawaniu osadów w butelce. Potem koniak jest filtrowany i zostawiany na leżakowanie na kilka miesięcy. Następnie można go ostatecznie nabić w butelkę i jest gotowy do sprzedaży. Et voila!

Koniak dojrzewa w dębowych beczkach.

Który koniak kupić?

Koniak jest najbardziej złożonym trunkiem na świecie. Dlaczego? Specjaliści są w stanie odszukać w tej brandy kilkaset różnych aromatów. W regionie Charente znajduje się wiele domów koniaków. Niektóre z nich utrzymują tradycję od wieków, inne są całkiem nowe w biznesie. Ale czy mogę odpowiedzieć na pytanie, która marka koniaku jest najlepsza?

Mimo, że producentów koniaku jest całe mnóstwo, to jest dosłownie kilka firm, które przejęły rynek światowy. Niestety na palcach jednej ręki mogę wymienić marki, które można dostać w Polsce. W sklepach znajdziecie koniak od największych firm, takich jak Hennessy, Martell, Remy Martin, Curvoisier czy Camus. Szczególnie pierwsze 3, które wymieniłam to ogromne koncerny, które produkują koniak na ogromną skalę. Nie są to jednak już takie domy koniaku, jakie miałam okazję widywać w regionie, czyli małe, rodzinne firmy. Mniej znane marki nie są wcale gorsze w produkcji wysokiej jakości trunków, ale niestety możesz dostać je głównie we Francji.

Marka koniaku nie jest jednak tak istotna, co jego wiek. Im starszy, tym droższy. Ale skąd wiedzieć ile lat ma koniak sporo na etykiecie nic nie jest napisane? Tu potrzebna jest znajomość klasyfikacji koniaku.

Przewodnik po rodzajach  koniaku

Koniak jak wino, im starszy, tym lepszy. Młody koniak ma bardzo intensywny smak ostrego alkoholu, więc ciężko jest go sączyć. Doskonale nadaje się jednak na koktajle. Jeśli chcesz kosztować dobrego koniaku bez mieszania go z sokiem czy kolą, musisz wybrać starszy koniak. Ten dojrzały koniak z wieloma walorami smakowymi ma tyle samo procent alkoholu, ale „nie wykrzywia gęby”. Przedstawię teraz symbole używane do klasyfikacji koniaków. Znajdziesz je na każdej butelce, zaraz pod nazwą firmy.

VS – Very Special –  najmłodszy koniak i zarazem najtańszy. Ma od 2-5 lat. Jeśli go kupisz, bo chcesz zrobić wrażenie na gościach, będzie plama, bo ciężko go pić bez zmieszania z czymkolwiek. Jeśli jednak masz zamiar robić koktajle VSOP będzie OK.
VSOP – Very Special Old Pale – ma od 4 do 10 lat. Wyższa cena. Mocny smak alkoholu jest mniej wyczuwalny, jednak również ciężko się go sączy, chyba, że ktoś jest fanem.
XO – Extra Old – ma od 10- 20 lat. To najlepszy koniak jeśli chodzi o jakość, wiek w porównaniu z wydanymi pieniędzmi. Dzięki procesowi dojrzewania idealnie nadaje się do sączenia. Oczywiście są starsze koniaki, jednak ceny za trunki powyżej 30 lat są już zdecydowanie wyższe. W związku z tym, jeśli chcesz komuś podarować dobry koniak, bez ryzyka wpadki i przepłacania – XO to jest to!

Przedstawiona klasyfikacja to główne rodzaje koniaku. Ale jak zawsze są różne wariacje i specyficzne nazewnictwo, czasami charakterystyczne dla jednej marki, tzw. serie. Warto jednak się z nimi zapoznać, bo wszelkie inne nazwy poza tymi uznanymi prawnie, będą zwykłymi podróbkami. Możecie się spotkać (rzadko, ale…) z oficjalnymi klasyfikacjami: Premium (VS), Extra (VSOP), Napoleon (wiekowo pomiędzy VSOP i XO), Vintage, Réserve Familiale, Très Vieille Réserve, Extra (dla niektórych marek extra to starszy niż XO czyli około 30 lat), Hors d’Âge (to wyrażenie dosłownie znaczy: tak stary, że nikt już nie wie ile ma lat. Taki koniak może mieć 50 lat lub więcej), Heritage (50lat lub więcej).

Nie daj się nabić w butelkę

A teraz pora na koniak, którego nie warto kupować. Jeśli trafisz na koniak “black”, “double oaked” lub “very fine Cognac” odradzam kupowanie. To nie są nazwy oficjalne, a używane w celach marketingowych do promocji nowych rodzajów trunków, jednak nie na oryginalnej recepturze. Mogą one zawierać karmel i cukier, które nadały mu koniakowy kolor bez procesu dojrzewania. W związku z tym powstały szybko i tanio, ale nie jest to już tak naprawdę koniak, a podróbka, czyli napój koniakopodobny. Dobry koniak jest drogi bowiem proces dojrzewania trwa latami, a producenci płacą za wynajęcie beczek i ogromnych powierzchni.

Jeśli zależy wam na tym by kupić dobry koniak zwróćcie uwagę, czy został wyprodukowany we Francji. Jeśli chcecie kupić tylko trunek, który nazywa się koniak, a proces dojrzewania został zastąpiony barwnikiem, to tania produkcja naszych sąsiadów z Ukrainy powinna cię zadowolić.

Tutaj pojawia się pytanie czy koniak z innego kraju niż Francja to też koniak? Odpowiedzieć można bardzo łatwo przez porównanie z naszym oscypkiem. Nie każdy ser na owczym mleku będzie oscypkiem. Mimo, że nawet Biedronka produkuje oscypko-podobny wyrób to wiadomo, że nie mogli sera nazwać oscypkiem bo receptura była zupełnie inna. Na produkt regionalny składa się nie tylko przepis, ale także określony region oraz jego specyficzny mikroklimat. Nazwa koniak jest zarezerwowana dla trunku z jednego regionu Francji – Charente.

Nawet kilkaset kilometrów stamtąd produkuje się dobry koniak o takiej samej recepturze, jednak klimat jest tam nieco inny i region nie może uzyskać certyfikatu. Mowa o Armagnac (armaniak), który jest najstarszą wódką Europy, również produkowaną z destylowanego soku z winogron, który dojrzewa w dębowych beczkach. No i w przeciwieństwie do koniaku nie uległ komercjalizacji, nie został sprzedany koncernom. Będąc we Francji polecam region, gdzie produkuje się armaniak (na południe od Bordeaux, południowo-zachodnia Francja).

Należy pamiętać, że koniak to specyficzny rodzaj brandy, czyli destylowanego wina tzw. winiaka czy wypalanki. Taką polską brandy jest śliwowica. Brandy produkuje się też w Anglii, we Włoszech i w wielu innych krajach. Ale czy koniak jest tylko jeden? Ten z Francji? Nie! Jest wyjątek!

Otóż tu pojawia się niespodzianka. Żadna ukraińska czy chińska podróba koniaku, nie może się nazwać koniak, żadna dobrej jakości brandy również, nawet jeśli jest wyprodukowana na tej samej recepturze. Wyjątkiem jest Sarajishvili – firma produkująca mocne alkohole od wielu pokoleń w Gruzji. Francuzi pozwolili koniakowi z Sarajishvili używać nazwy koniak (cognac) wobec tego jeśli będziecie w Gruzji polecam zakup.

Ciekawostka – wino z koniaku

Jako, że nie przepadam za mocnymi trunkami to młody koniak musiałam mieszkać z dużą ilością soku, żeby go wypić, a dopiero ponad 30 letnie trunki potrafiłam sączyć. Jednak jest trunek, w którym zakochałam się bez pamięci i jeśli kiedyś będziecie odwiedzać region koniaku to zapamiętajcie tą nazwę – Pineau (czyt. pino). Pineau des Charentes to tak jak koniak produkt regionu Charente. To potocznie mówiąc wino z koniaku, jednak w rzeczywistości to sok winogronowy wymieszany w koniakiem. Sok nie jest sfermentowany, jednak po zmieszaniu z koniakiem leżakuje przez kilkanaście miesięcy. Produkt końcowy – Pineau jest słodkim „winem” przeważnie 17 % w wersji białej bądź różowej. Pineau to było coś pysznego! Kiedy mężczyźni delektowali się czystym koniakiem, kobiety najczęściej wolały oddać się w objęcia słodkiego Pineau.

Jak powinno się pić koniak?

Koniak pije się w tzw. koniakówkach, bądź kieliszkach tulipanowych, zwężonych u góry. Jak już wspomniałam młodszy koniak ciężko sączyć, wobec tego ludzie zwykli mieszkać go z colą, wodą czy dodawać kostki lodu, żeby łatwiej się go piło. Jednak dobry koniak powinno się pić bez podgrzewania ani chłodzenia, a tym bardziej bez dodawania czegokolwiek. W ten sposób docenimy jego smak, a także woń, która ma w sobie całą gamę aromatów.

Po wzięciu kieliszka do ręki powinno się go najpierw powąchać. Takie „zaciągnięcie się” wonią trunku ma pobudzić nasze kubki smakowe. Mimo, że to mocny alkohol, koniaku nie pijemy „na raz” tylko sączymy małymi łyczkami. Koniaki starsze, czyli ponad 30 lat pije się przyjemnie, bez ostrego odczucia alkoholu. Koniak najczęściej konsumuje się po sytej kolacji, ponieważ pobudza soki trawienne do pracy. Jako, że alkohol pobudza także krążenie krwi, niektórzy piją dobry koniak „dla zdrowia”, bądź na problemy z sercem. Nie wiem, co na to lekarze.

Koniak czy nie koniak?

Koniak jest dobrze znaną francuską ikoną. Ponad 97% produkcji eksportowane jest do Azji, Europy i Ameryki. Na pierwszym miejscu pod względem konsumpcji koniaku znajdują się Stany Zjednoczone, a tuż za nimi plasują się Chiny. W regionie Charente jest wiele domów koniaków, niektóre utrzymują tradycję od pokoleń, niektóre przeobraziły się w ogromne koncerny dominujące ryki światowe. Koniak zawsze był i będzie renomowanym, prestiżowym alkoholem.

Na pytanie, który koniak jest najlepszy, porównując jakość i cenę odpowiadam: ten kupiony w Koniaku, prosto od producenta. Czy macie zatem gnać do Francji po dobry koniak? Oczywiście nie każdy ma na to ochotę i sposobność. W takim razie który koniak kupić w Polsce, skoro jest tylko kilka dostępnych marek? Mam ochotę powiedzieć, że żaden, bo wolałabym kupić od małych producentów, ale co zrobić… Może jakieś alternatywy? Jako świadomy konsument pragnę zachęcić do kupowania lokalnych trunków od mniejszych firm. Nie ważne gdzie się znajdujecie, wspomagajcie lokalnych producentów. Kupując koniak w Polsce wspieracie ogromne Francuskie koncerny, a zamiast tego możecie wspomóc polskich producentów trunków regionalnych. Na co dzień możemy się nad tym nie zastanawiać, ale każdy import czy eksport powoduje emisję dwutlenku węgla do atmosfery. A może by tak zamiast koniaku kupić polską śliwowicę, dobre wino czy miód pitny? To co wybieracie?

Time Travel Bee

The Bee is a nature lover and tea addict. Loves the idea of slow life and responsible traveling, constantly trying to improve to bee more eco-friendly. Appreciates old cultures and traditions, loves to immerse with locals, listen to ethnic music as well as taste regional food and drinks. Her favorite spots while traveling are family houses and street markets.

Learn more about the author